کودک سرباز به فرد زیر ۱۸ سالی گفته می‌شود که در فعالیت‌های نظامی مشغول به‌کار باشد. این فعالیت‌ها شامل جنگیدن، آشپزی کردن، خبررسانی، جاسوسی و سوءاستفاده‌های جنسی می‌شود. (۱)

از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون، در بیشتر نقاط دنیا حضور کودکان در ارتش کشورها و یا جنگیدن به همراه گروه‌های مخالف دولت، افزایش پیداکرده است. حتی در بعضی از موارد دختران و پسران کمتر از ۱۰ سال، مجبور به پیوستن به فعالیت‌های نظامی شده‌اند.

 فقر اقتصادی و ناتوانی خانواده از بزرگ کردن کودک، عدم دسترسی کودک و خانواده‌اش به آموزش، شستشوی مغزی توسط یک ایدئولوژی خاص، زندگی در مناطق جنگ‌زده و جدا شدن کودک از خانواده‌اش؛ ازجمله مواردی هستند که کودک را مجبور به پیوستن به فعالیت‌های نظامی می‌کنند. در بعضی از موارد کودکان داوطلب به پیوستن به فعالیت‌های نظامی می‌شوند، اما این داوطلب شدن تنها به دلیل دسترسی خود و خانواده‌شان به پول، خوراک و امنیت است. (۲) بسیاری از این کودکان نقش‌های مختلفی به عهده‌شان گذاشته می‌شود اعم از جنگیدن در خط مقدم جبهه‌ها، پیام‌رسانی، جاسوسی،  بمب‌گذاری انتحاری و فعالیت‌های پشت جبهه مانند نظافت، آشپزی و همچنین در بسیاری از موارد سوءاستفاده‌های جنسی.

آمار مشخصی در خصوص تعداد کودکان سرباز در دنیا وجود ندارد اما تخمین زده می‌شود که حدود 250 هزار کودک سرباز در دنیا وجود دارد که ۴۰ درصد آنها دختر هستند. حضور کودکان در جنگ و فعالیت‌های نظامی در بسیاری از موارد با اعمال فشار به آنها و خانواده‌هایشان اتفاق می‌افتد، بعضی از کودکان ربوده می‌شوند و مجبور به پیوستن به ارتش می‌شوند. در بعضی موارد کودکان سرباز قربانی معامله‌ای می‌شوند که یک روستا یا شهر تن به آن می‌دهد تا بقیه افراد در آن روستا سالم بمانند. در بعضی موارد حتی کودکان مجبور به کشتن فردی از خانواده و نزدیکان خود می‌شوند تا کودک رشته‌های احساسی و اجتماعی که او را به خانواده‌اش پیوند می‌دهد را بگسلد و از خانواده و اجتماعی که در آن بزرگ‌شده طرد شود و درنهایت نسبت به گروه نظامی که در آن سرباز است، وفاداری بیشتر و محکم‌تری داشته باشد. (۳)

کشورهایی که از سال ۲۰۱۱ تاکنون از کودک سرباز در ارتش خود استفاده کرده‌اند عبارت‌اند از: افغانستان، کلمبیا، هند، عراق، اسراییل، لیبی، مالی، پاکستان، تایلند، سودان، سوریه و یمن هستند.

تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از سازمان‌های بین‌المللی در جهت متوقف کردن استفاده‌های نظامی از کودکان فعالیت می‌کنند. پیوستن به خانواده و اجتماعی که کودک از آن آمده، حمایت روانی کودک، آموزش‌وپرورش کودک و حمایت اقتصادی از خانواده‌ی کودک؛ از مؤلفه‌های کلیدی هستند که برای بازگرداندن کودک به چرخه‌ی زندگی عادی ضروری می‌باشند.

1. http://www.child-soldiers.org

2. https://www.hrw.org

3. https://www.warchild.org.uk

Conflict Prevention and Reconstruction Unit. "Child Soldiers: Prevention, Demobilization, and Reintegration" May 2002