هنگامی که براساس دلایلی همچون بی سرپرستی، بد سرپرستی، عدم تمکن خانواده و از همه مهمتر عدم حمایت های دولتی، کودکی به کار گرفته می شود؛ کاملا مشخص است که حقوق اولیه او در جامعه ای که زندگی می کند، نادیده گرفته شده و نیاز های اساسی اش تأمین نمی گردد.لذا رشد چند جانبه او با اختلال  روبرو خواهد شد.

یکی از مهمترین مسایلی که موجب برهم زدن رشد طبیعی هر کودکی می شود" آلودگی هوا " است. کودکان کار بواسطه مدت زمان بیشتری که در هوای آزاد قرار دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
یکی از مهمترین مسایلی که موجب برهم زدن رشد طبیعی هر کودکی می شود" آلودگی هوا " است. کودکان کار بواسطه مدت زمان بیشتری که در هوای آزاد قرار دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
در واقع هوای پاک نیازمند برقراری تعادل بین ظرفیت اکسیژن و نیتروژن و گازهای دیگر است. هر عاملی که باعث برهم زدن این تعادل شود آلودگی هوا را به همراه دارد. بطور کلی هر فرد در روز نزدیک به 22 هزار بار نفس می کشد و روزانه تقریباً به 15 کیلوگرم هوا نیاز دارد. بنابراین می توان گفت، کودکان بدلیل عدم رشد کامل، بزرگترین نمایندگان آسیب پذیر در مقابل آلودگی هوا می باشند.   
امروزه آلودگی هوای محیط به عنوان یک مشکل بسیار مهم در سطح ملی و بین المللی شناخته شده است. یافته های علمی در خصوص طیف گسترده اثرات آلودگی هوا بر سلامت رو به افزایش است و مطالعات متعددی اثرات بهداشتی آلودگی هوا را مورد بررسی قرار داده اند.

اگر نگاه کوتاهی به آمار مرگ ومیر کودکان زیر 7 سال در جهان داشته باشیم در می یابیم که هر ساله آلودگی هوا بواسطه اثرات متعددی که بر سلامت کودکان می گذارد سبب مرگ بیش از 5 میلیون کودک زیر 7 سال می شود. کودکان به دلیل تعداد تنفس بیشترو نتیجتا افزایش ّزنش پره های بینی نسبت به بزرگسالان و همچنین قد کوتاه تر، بیشتر در معرض آلودگی سطحی هوای محیطی قرار    می گیرند. کودکان همچنین به دلیل فعالیت جسمانی و سوخت و ساز بیشتر، مستعد ابتلا به بیماری های ریوی و عفونت های ریوی هستند.
ریه آخرین بافتی است که در دوران جنینی تکوین می یابد و بخشی از تکامل آن به بعد از تولد موکول می شود. بطوریکه برخی معتقدند تکوین کامل ریه حتی تا 18 سالگی هم ادامه می یابد. حال تصور کنید ریه کودک کاری که روزانه به طور متوسط 14 تا 20 ساعت کار   می کند چه آسیبی می بیند،  وقتی که ریه اولین بخش از بدن انسان است، که در تماس مستقیم با آلودگی هوا قرار می گیرد. از این رو در صورتی که غلظت آلاینده های هوا فراتر از ظرفیت تصفیه ریه انسان باشد، وارد جریان خون می شوند و عوارضی همچون اختلال در انتقال اکسیژن به بافت های بدن، افزایش ضربان قلب، سکته قلبی، کاهش ظرفیت شش ها، آسم، برونشیت و سرطان ریه ایجاد  می شود.
صدمه و التهابی که آلودگی هوا ایجاد می کند، باعث انسداد راههای هوایی باریک کودکان می شود. همچنین به نظر می رسد که آلاینده های هوا نیاز به تماس کمتری برای تشدید بیماری های تنفسی با توجه به عدم  تکامل و حساسیت راههای هوایی کودکان دارند.
 از دیگر آلاینده ای که می توان اثرات سوء آن را بر سلامت کودکان مورد بررسی قرار داد"سرب" است. سربی که فرو داده می شود به آسانی در استخوانهای کودکان که سریعا در حال رشد هستند، رسوب می کند. لذا می توان حدس زد کودک کاری که بخاطر تغذیه نامناسب دچار فقر کلسیوم است، رشد استخوان هایش به اندازه کافی  همراه با اختلال است؛ وای بر روزی که آلودگی هوا هم مزید بر علت شود. سرب از طریق تنفس وارد بدن شده، سپس بوسیله ی جریان خون وارد بافت ها ی مختلف بدن شده و موجب مسمومیت می گردد. شواهد متعددی سمیت شدید با سرب را بر سیستم عصبی کودکان نسبت به افراد بالغ را نشان می دهد. سرب از جمله آلاینده هایی است که اکثر جمعیت شهرنشین به نحوی از انحاء در معرض آن قرار دارند. از آنجا که این عنصر می تواند از سد جفت عبور کند؛ تماس انسان با آن از مرحله جنینی آغاز می گردد. حتی تماس محدود با آن نیز ممکن است منجر به اثرات جبران ناپذیری شود.
بطور کلی تجمع فلزات سنگین در هوا یک مشکل زیست محیطی مهم محسوب می شود که در سال های اخیر گریبان گیر جوامع شهری بسیاری شده است. سرب هم یکی از این عناصر می باشد که از عناصر حیاتی نبوده و اثرات زیانباری بر تکامل کودکان می گذارد. فلزات سنگین در بدن متابولیزه نمی شوند و کودکان به دلیل داشتن سیستم ایمنی تکامل نیافته در صورت دریافت این آلاینده ها با بیماریهای گوناگونی دست و پنجه نرم می کنند تا جایی که در جوامع پزشکی از این فرآیند به عنوان یکی از دلایل بروز "سرطان" در سنین کودکی یاد می شود. از دیگر بیماریهایی که فلزات سنگین موجب آن می شوند می توان به آسم و اختلالات عصبی مانند اوتیسم، افسردگی، اسکیزوفرنی و پارکینسون اشاره کرد. 
       
 بیماری پارکینسون یا "لرزش در هنگام سکون" اغلب در سنین بزرگسالی به دلیل از بین رفتن یکسری از گیرنده های عصبی ایجاد می شود. ولی در تحقیقات انجام شده ثابت گردیده که به علت اثراتی که فلزات سنگین بر بیان برخی ژن های خاص سیستم عصبی می گذارند این بیماری متأسفانه در سنین کودکی هم می تواند بروز کند.
شاید هر کدام از ما هنگامی که سرچهار راه ویا در مترو کودک کاری را دیده ایم، متوجه لرزش اندام  و زنش های غیر عادی اجزای صورتش شده ایم؛ بیشتر اوقات آن را ناشی از خستگی کودک دانسته ایم در صورتی که این لرزش شاید  نشانه ای از بروز بیماری باشد.
کودکان توجهات خاصی را طلب می کنند که ضامن تأمین نیازهای جسمی و روحی آنان بوده و بهداشت روانیشان را تضمین می نماید.
نهایتا بطور خلاصه دلایل حساسیت بیشتر کودکان نسبت به آلودگی هوا را نام می بریم :
1.   
 سلولهای تنفسی کودکان در حال تکامل هستند و هنوز رشد کافی پیدا نکرده اند. لذا در اثر آلودگی هوا دچار آسیب های شدید و غیرقابل برگشت می شوند .
2.   
 ظرفیت ریوی کودکان کمتر از بزرگسالان است .
3.   
قدرت ایمنی کودکان در مقابله با بیماری های عفونی و آلرژیک کمتر از بزرگسالان است .
4.   
کودکان مدت زمان طولانی تری را خارج از منزل سپری می کنند که این موضوع به ویژه در مورد کودکان کار از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
5.   
تعداد تنفس کودکان بیش از بالغین است .
6.   
کودکان از راه دهان نفس می کشند و را ه های هوایی باریکتری دارند، لذا مقدار بیشتری از آلاینده ها در دستگاه تنفسی آنها باقی می ماند .
7.   
میزان دریافت و باقی ماندن هوا به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در کودکان بیشتر از بزرگسالان است .
8.   
 مخاط کودکان (مخاط بینی، حنجره، نای و مخاط روده کوچک و بزرگ)حساسیت بالایی دارند.
9.   
 در زمان فعالیت شدید، هوا و در نتیجه آلاینده های موجود در آن 20تا50 درصد بیش از بزرگسالان در بدن کودکان جذب می شود .


نویسنده : آصفه کامرانی

منبع : نشریه داخلی جمعیت