بهداشت حرفه‌ای یا سلامت شغلی یا سلامت کار شاخه‌ای است از علم بهداشت و عبارت است از شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان‌آور موجود در محیط کار به همراه یکسری مراقبت‌های بهداشتی درمانی به‌منظور سالم‌سازی محیط کار و حفظ سلامت نیروی کار.
۲۸ آوریل توسط سازمان بین‌المللی کار به‌عنوان روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط کار اعلام‌شده است. این روز فرصت مناسبی است تا اذهان عمومی نسبت به موضوع بهداشت و ایمنی محیط کار حساس شوند و ضمن ارج نهادن به زحمات کارکنان بایستی به فراهم آوردن زمینه‌های علمی، پژوهشی و کاربردی برای شناسایی مخاطرات شغلی، اجرای روش‌های صحیح کنترل و ارتقای سطح سلامت نیروی انسانی اقدام نمود.
نخستین کمیته مشترک سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین‌المللی کار که در سال ۱۹۵۰ تشکیل شد، بهداشت حرفه‌ای را چنین تعریف نموده است: تأمین و ارتقاء عالی‌ترین سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی برای کارگران همه مشاغل، پیشگیری از بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار، بکار گماردن نیروی کار در محیط و شغلی که ازلحاظ جسمی و روانی قدرت انجام آن را دارد و به‌طور خلاصه تطابق کار با انسان.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) از سال ۲۰۰۳ باهدف پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی مراسمی را در روز 28 آوریل برگزار می‌کند. روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی درواقع یک فعالیت سالیانه بین‌المللی برای نهادینه کردن کار سالم و ایمن در سرتاسر جهان است. برگزاری این مراسم یک بخش مهم از استراتژی‌های جهانی سازمان بین‌المللی کار برای ارتقای ایمنی و سلامت شغلی در همه محیط‌های کاری است که باعث ارتقای آگاهی‌های مردم و همچنین افزایش امنیت و سلامت در محیط کار می‌شود.
هدف کلی بهداشت حرفه‌ای
نگهداری و بهبود حداکثر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان مشاغل مختلف از طریق پیشگیری از خطرات تهدیدکننده سلامت کارگران، مطالعه شرایط نامناسب محیط کار و اثرات سوء آن بر تندرستی آنان است. کارشناسان بهداشت حرفه‌ای که در این زمینه فعالیت دارند، با شناختی که از محیط کار، فرآیندهای کاری، خطرات و عوامل زیان‌آور محیط کار، و نیز تأثیراتی که این عوامل بر سلامت شاغلین می‌گذارند، از طریق بررسی، ارزیابی، اندازه‌گیری و کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار، درصدد سالم‌سازی و بهسازی محیط کار برمی‌آیند؛ بنابراین از این طریق باعث کنترل بیماری‌ها، عوارض و آسیب‌های شغلی و درنهایت تأمین سلامت شاغلین می‌گردند.
نگهداری و بهبود حداکثر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی از اهداف بهداشت حرفه‌ای است
برنامه‌ها و فعالیت‌های بهداشت حرفه‌ای
به‌منظور دست‌یابی به هدف فوق در بهداشت حرفه‌ای برنامه‌هایی در نظر گرفته‌شده است که به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:
√ معاینات پزشکی گوناگون برای کلیه کارکنان
√ برنامه‌های مربوط به حفاظت فنی و ایمنی کارگران
√ برنامه‌های مربوط به بهداشت محیط کار شامل شناخت و ارزیابی عوامل زیان‌آور محیط کار و ارائه طرح‌های کنترلی و بهسازی محیط کار
√ ایجاد امکانات درمانی و اورژانس طب کار
√ برنامه‌های مربوط به آموزش برای بهداشت
√ برنامه‌های مربوط به تغذیه کارگران
√ برنامه‌های مربوط به توان‌بخشی حرفه‌ای
بهداشت حرفه‌ای نه‌تنها مسائلی را که در اثر تماس با عوامل زیان‌آور محیط کار بروز می‌نماید در نظر می‌گیرد، بلکه سایر مسائل از قبیل پیشگیری از بیماری‌ها، بهداشت عمومی محیط کار، آب آشامیدنی، نظافت عمومی و فردی، دفع حشرات، دفع زباله و فضولات، نهارخوری‌ها، حمام، توالت، دوش و دستشویی، وسایل و حفاظت فردی و جمعی و غیره را نیز در محیط‌های کاری در مدنظر دارد.
بهداشت حرفه‌ای در ایران
در مرداد سال ۱۳۲۵ وزارت کار و امور اجتماعی تشکیل و قانون موقت کار را تدوین نمود و در سال ۱۳۳۷ قانون مزبور با اصلاحات و تغییراتی به‌صورت قانون به تصویب رسید و اجرای وظایف مربوط به بهداشت و ایمنی مندرج در قانون کار وقت به عهده اداره کل بازرسی کار قرار گرفت.
در سال ۱۳۴۶ در حوزه معاونت فنی وزارت بهداشت وقت، اداره بهداشت محیط کار در تشکیلات اداره کل بهداشت محیط پیش‌بینی شد و سپس در سال‌های ۱۳۴۷، ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹، اداره طب صنعتی در اداره کل خدمات بهداشتی حوزه معاونت فنی وزارت بهداری وقت تأسیس گردید. سپس در سال‌های ۱۳۵۰، ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ تا اوایل ۱۳۵۳، اداره بهداشت محیط کار به بهداشت محیط کار و هوا تغییر نام داد و اداره طب صنعتی همچنان به وظایف خود ادامه می‌داد. در اواخر دهه ۱۳۵۰ در حوزه معاونت امور بهداشتی و جمعیت و تنظیم خانواده وزارت بهداری وقت اداره بهداشت حرفه‌ای در دفتر خدمات بهداشتی ویژه که بعداً به اداره کل خدمات بهداشتی ویژه تغییر نام داد تشکیل گردید.
تا قبل از سال ۱۳۶۲ وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت وقت مشترکاً بر نیروی کار و محیط کار نظارت و مراقبت داشتند. به‌منظور جلوگیری از دوباره‌کاری و ارتقاء کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلین، از سال ۱۳۶۲ مسائل بهداشتی محیط کار و کارگر، از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شناخته شد و جهت انجام این وظیفه، اداره کل بهداشت حرفه‌ای تشکیل و مسئولیت حفظ و ارتقاء سلامت نیروهای شاغل کشور در مشاغل گوناگون جامعه را عهده‌دار گردید. با توجه به تصویب قانون جدید کار توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹، به‌حکم ماده ۸۵ قانون کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عهده‌دار بهداشت و درمان کارگران و وزارت کار و امور اجتماعی مسئول ایمنی کارگران است.
منبع
http://daryanews.ir/
