در سال 2009 میلادی، نقشهٔ جهانی از میزان فساد مالی در کشورهای متفاوت برطبق سنجش شاخص CPI مشخص شد. در مباحث فلسفی، الهی یا اخلاقی، فساد به انحراف معنوی یا اخلاقی از یک ایدهآل گفته میشود. فساد شامل اعمال متعددی ازجمله رشوه و اختلاس میباشد. فساد دولتی یا سیاسی زمانی اتفاق میافتد که یک مسئول یا کارمند دولتی از ظرفیتهای رسمی برای مقاصد شخصی بهرهگیری کند.
تعریف: واژهی فساد در لغت به معنی تباهی است. واژهی لاتین آن برای نخستین بار توسط ارسطو و بعدها سیسرون بهکار رفت. بنا بر تعریفی فساد به معنی استفادهی غیرمجاز از قدرت عمومی برای منافع خصوصی است. سنیور فساد را عملی پنهانی جهت کسب چیز یا خدمتی برای شخص سوم است به شکلی که او بتواند اعمالی انجام دهد که منافعی برای خودش یا شخص سوم یا هر دو داشته باشد وعامل فساد در آن دست داشته باشد.
ابعاد فساد: فساد میتواند در ابعاد مختلفی رخ دهد. فسادی که منافع کوچک برای اشخاص اندکی ایجاد کند (فساد جزئی یا فساد خرد)، فسادی که در بعد دولت و ابعاد بزرگ روی میدهد (فساد کلان یا فساد بزرگ) و فسادی که در ساختار زندگی روزمرهٔ مردم در اجتماع رایج و گسترده است و نشانه جرایم سازمانیافته است. (فساد نظاممند یا فساد سیستماتیک)
فساد جزئی یا فساد خرد در ابعاد کوچک و درون چارچوبهای اجتماعی و عرفهای حاکم روی میدهد. برای نمونه میتوان از ردوبدل شدن هدایای نامناسب یا استفاده از ارتباطات شخصی برای کسب نفع نام برد. این نوع از فساد مشخصاً در کشورهای در حال توسعه که در آنها کارمندان دولتی بسیار پایینتر از خط فقر زندگی میکنند مشاهده میشود. فساد کلان یا فساد بزرگ در بالاترین سطوح دولتی اتفاق میافتد و نیازمند واژگونی نظام سیاسی، قانونگذاری و اقتصادی است. این فساد عموماً در دولتهای دیکتاتوری و دولتهایی که فاقد قوانین صحیح برای جلوگیری از فساد هستند روی میدهد. نظام دولتی در بسیاری از کشورها مشتمل بر شاخههای مقننه، مجریه و قضاییه است که به صورت مستقل فعالیت میکنند و این استقلال بنا بر قاعده باید آنها را از فساد دور نگه دارد.
فساد سیستماتیک (یا فساد بومی) فسادی است که در وهلهٔ نخست به دلیل ضعف در یک سازمان یا فرایند اتفاق میافتد و می توان آن را در تقابل با فسادی دانست که فقط تعدادی از کارمندان یا کارگزاران یک سازمان درگیر فساد هستند. عوامل مشوق فساد سیستمیک شامل منافع متعارض، قدرت اختیاری، قدرت انحصاری، عدم شفافیت، پرداخت دستمزد کم و فرهنگ مصونیت از مجازات میباشند.
فساد در بخشهای گوناگون: فساد ممکن است در بخشهای متفاوتی از جمله بخش دولتی، بخش خصوصی و حتی صنعت و سازمانهای غیردولتی روی دهد.
بخش دولتی فساد در بخش دولتی، نوعی فساد خائنانه به شمار میآید. یک بدنهی فاسد حکمفرمایی، میتواند تأثیرات گستردهای بر باقی بخشهای جامعه داشته باشد. پژوهشهای اخیر بانک جهانی نشان میدهد کسانی که تصمیمات قانونگذارانه اتخاذ میکنند (دولتمردانی که انتخاب میشوند یا دیوانسالار ها) نقش حساسی در تعیین میزان فساد دارند، چراکه با خائنین و خرابکاران ارتباط بیشتری دارند.
قوهی مقننه (سیاسی): فساد سیاسی به وضع قانون از جانب دولت ویا سوء استفاده از آن جهت کسب مال نامشروع گفته میشود. اشکال مختلف این فساد با رشوه، اخاذی، خویشاوندسالاری و اختلاس انجام میپذیرد. سرکوب مخالفین سیاسی و خشونت پلیس در برابر معترضان، بخشی از فساد سیاسی نمیباشد.
قوهی مجریه (پلیس): فساد پلیسی نوع خاصی از سوء رفتار پلیس است که جهت کسب منافع مالی، منافع شخصی ویا ترفیع رتبه برای مأمور(ان) پلیس در ازای عدم تعقیب یا تعقیب انتخابی، تجسس یا دستگیری روی میدهد. نوع رایجی از فساد پلیس، چشمپوشی از جرم یا دریافت رشوه در ازای عدم گزارش موارد مرتبط با مواد مخدر، حلقههای فحشا یا فعالیتهای غیرقانونی است. نوع دیگری از آن تعیین کردن قوانین به شکلی است که از متهمین یا مضنونین رفع اتهام شود. در موارد دیگر، پلیس خود وارد جرایم سازمانیافته میگردد. در بسیاری از شهرهای بزرگ، سیستمهای نظارتی داخلی برای بررسی چنین مواردی وجود دارد.
قوهی قضاییه: فساد در قوهی قضاییه شامل سوء رفتار قضات از طریق دادن یا گرفتن رشوه، دادن حکمهای نامناسب به متهمین، انتخابی شنیدن یا قضاوت کردن دعواها و مواردی از این دست میباشد. فساد دولتی در بسیاری از کشورهای درحالگذار و کشورهای در حال توسعه رایج است زیرا بودجه تقریباً به صورت کامل توسط قوهی مجریه کنترل میشود. تفکیک قائل شدن میان دو فساد نظام قضایی اهمیت زیادی دارد: فساد دولتی (از طریق برنامهریزی بودجه و مجوزهای گوناگون) و فساد خصوصی.
زنجیر فساد را پاره کنید
فساد جرمی جدی است که می تواند مانع توسعهی اقتصادی و اجتماعی در همهی جوامع باشد. هیچ کشور، منطقه یا جامعه ای از آن در امان نیست.
امسال دفتر جرایم و مواد مخدرسازمان ملل(UNODC) و برنامهی توسعهی سازمان ملل(UNDP) کمپین جهانی مشترکی ترتیب دادهاند که تمرکز آن بر چگونگی تاثیرگذاری فساد بر آموزش، سلامت، عدالت، دموکراسی، رفاه و توسعه است.
وبسایت کمپین سازمان ملل برای ۹ دسامبر- روز جهانی مبارزه با فساد
تعدادی از پوسترهای روز جهانی مبارزه با فساد
نوشته ی زیر پوسترها:
چیزی گم شده؟
۲.۶ تریلیون دلاری که هر سال به علت فساد گم می شود درست جلوی چشمانمان پنهان شده است.